Instructional Design — co to jest i dlaczego pełni kluczową rolę w procesie rozwoju kompetencji pracowników?

XXI wiek to czas wymagający, bo stawiający na ciągły rozwój, poszerzanie wiedzy o coraz nowsze kompetencje i umiejętności, niezależnie od branży czy typu pracy. Dotyka to zarówno jednostek, poszukujących zatrudnienia na rynku, jak i firm, które muszą stawiać na poszerzanie kompetencji pracowników, jeśli chcą zatrzymać w swoich szeregach talenty i doświadczonych specjalistów. Kluczową rolę pełnią tu szkolenia, które coraz częściej prowadzone są w formie e-learningu. Pandemia zmusiła wszystkich do nauki w trybie zdalnym, ale jednocześnie potwierdziła stojącą za e-learningiem skuteczność w przyswajaniu wiedzy, dzięki ciekawszej formie zaprezentowania materiałów, jak i dostępowi o każdej porze dnia i z każdego miejsca. Nie dziwi więc fakt, że coraz częściej oczy wszystkich kierują się w stronę osób odpowiedzialnych za projektowanie szkoleń, czyli instructional designerów. W Polsce termin ten nie jest jeszcze popularny, ale przyjrzyjmy się, na czym polega i dlaczego zawód instructional designera nabiera na znaczeniu. Zastanówmy się, jak instructional design może pomóc rozwinąć kompetencje pracowników w Twojej firmie?

Instructional Design  — co to jest?

Instructional Design to projektowanie, rozwijanie i dostarczanie materiałów instruktażowych, zarówno w wersji cyfrowej, jak i fizycznej.  Zadaniem instructional design jest umożliwienie zdobywania wiedzy w sposób angażujący, inspirujący i skuteczny dla odbiorcy, czyli użytkownika kursu lub szkolenia.

Instructional Design czy też Instructional System Design (ISD) to termin, którego początki sięgają czasów II Wojny Światowej i konieczności dostosowania materiałów treningowych do ówczesnych potrzeb. Chodziło o przeszkolenie licznych oddziałów wojsk w krótkim czasie oraz przy odpowiednim wsparciu dostępnych wtedy technologii i materiałów edukacyjnych. Od tego momentu proces szkoleniowy zaczął być postrzegany inaczej.

Osobą, która postawiła fundamenty instructional design, był Robert Gagne. A jego dziewięć zasad stanowi bazę dla większości współcześnie istniejących modeli stosowanych w ID.

Instructional designer i jego rola w procesie tworzenia szkoleń

Instructional designer to najważniejsza osoba w procesie tworzenia szkoleń e-learningowych i kursów online. To na jej barkach spoczywa zaplanowanie i stworzenie całego szkolenia, znajdujących się w nim materiałów dydaktycznych i dostosowanie treści, biorąc pod uwagę wszystkie czynniki stojące za grupą docelową, jej potrzebami i oczekiwaniami. 

Zgodnie z wytycznymi IBSPI (International Board of Standards for Training — międzynarodowa organizacja zajmująca się standaryzacją procesów szkoleniowych) kluczowe umiejętności, jakie musi posiadać instructional designer to m.in.: planowanie i analizowanie, projektowanie i strukturyzowanie, współpraca z ekspertami z danego zakresu wiedzy, znajomość technologii i narzędzi szkoleniowych oraz wdrażanie i zarządzanie. Na każdą z wymienionych umiejętności składa się wiele pomniejszych elementów i kompetencji, niezbędnych do zostania specjalistą w dziedzinie instructional design. 

Instructional Design — rodzaje i typy modeli

W zakresie instructional design można wyróżnić wiele modeli teoretycznych. Do najpopularniejszych z nich należy model ADDIE, ale na przestrzeni lat powstało wiele alternatywnych modeli, każdy z innym spojrzeniem i podejściem, w zależności od formy szkolenia online i jego przeznaczenia. Poniżej przybliżamy każdy z nich.

Instructional Design — Model ADDIE

Model ADDIE to akronim od słów — Analyze, Design, Develop, Implement i Evaluate, czyli odpowiednio: Analizuj, Projektuj, Rozwijaj, Implementuj, Ewaluuj. Każde z tych pojęć odpowiada innemu etapowi procesu projektowania szkolenia e-learningowego, a jednocześnie pełni funkcję bazy dla każdego innego modelu funkcjonującego w instructional design. Co więc znajduje się pod każdym z tych pojęć?

ANALIZUJ — pierwszy etap odpowiada za zbieranie wszelkich danych, niezbędnych do projektowania szkolenia. Gromadzone są informacje dotyczące treści, metod i sposobu dostarczania szkolenia, a także jego uczestników oraz budżetu. 

PROJEKTUJ — ten etap polega na wymyślaniu i tworzeniu planów tzw. blueprintów dla projektu, przy uwzględnieniu wszystkich elementów niezbędnych do ukończenia go. Na tym etapie spisywane są również cele, tworzona jest treść i warstwa wizualna szkolenia (dashboardy i ekrany szkoleniowe).

ROZWIJAJ — faza testów. Na tym etapie widoczny jest progres, a elementy przypominają swoją finalną wersję — od scenariusza po aplikacje i wirtualną rzeczywistość.

IMPLEMENTUJ — to wtedy szkolenie online jest w pełni gotowe do użytku i umieszczone na platformie LMS, a następnie udostępnione uczestnikom.  

EWALUUJ — ostatni etap, w którym zbierane są dane dotyczące tego, ilu uczestników szkolenia spełniło określone w poprzednich etapach cele, w jakim stopniu opanowali materiał i jak oceniają jakość szkolenia.

Instructional Design — Model SAM 

SAM, czyli  Success Approximation Model, powstał jako alternatywa dla ADDIE. Model ten, typowy jest dla tworzenia rozwiązań e-learningowych, prowadzących do polepszenia wydajności szkoleń. Podstawowa różnica między modelem SAM, a ADDIE polega na tym, że mniejsze porcje projektu są zakańczane w określonym czasie przez wydzielane do tego zespoły, pracujące w tak zwanych sprintach. Nie ma tu miejsca na prototypy, bo każdy ze stworzonych elementów jest w pełni ukończony i gotowy do użytku. 

Model SAM składa się z procesów powtórzeniowych, zwanych iteracjami. Każda iteracja to trzy etapy: szacowanie, projektowanie i rozwijanie szkolenia, jednak szczegóły z nimi związane mogą się różnić w zależności od cyklu powtórzeniowego. 

Wyróżniamy:

• Iteracja I

Proces, którego zadaniem jest uwzględnienie sytuacji, potrzeb i alternatywnych rozwiązań, a także zweryfikowanie poprzednich założeń pod kątem dokładności i stosowności względem projektu. 

• Iteracja II 

Proces powtórzeniowy powraca do szacowania i składa się z tych samych kroków, ale jest znacznie bardziej szczegółowy. 

• Iteracja III

Proces powtórzeniowy wygląda podobnie, jak w Iteracji II. Tutaj jednak problematyczne kwestie, nawet jeśli wydają się być rozwiązane, powinny zostać ponownie sprawdzone. Kroki tej iteracji znacznie bardziej koncentrują się rozwoju, aniżeli na pomyśle. Na tym etapie dodatkowe iteracje mogą wydawać się atrakcyjne i potrzebne. Jeśli jednak poprzednie kroki zostały przeprowadzone prawidłowo, rzadko kiedy wyniki kolejnych powtórzeń w tej fazie przynoszą jakiekolwiek nowe rezultaty. Dlatego po tym etapie warto przekazać produkt do użytku, zweryfikować jak sprawdza się w praktyce i dopiero wtedy ewentualnie powrócić do kolejnej fazy iteracji. 

Instructional Design — Model LLAMA i inne metody dynamiczne 

LLAMA, czyli Lot Like Agile Managmenet Approach to kolejna metodologia stosowana w instructional design, a swoje fundamenty czerpie od zwinnego zarządzania projektami (AGILE). Ten typ zarządzania skupia się na cyklach powtórzeniowych, których celem jest uzyskanie wysokiego zaangażowania zespołu i jego wartości rynkowej, dzięki elastycznym i interaktywnym metodom. Co więcej, opiera się na wartościach, które umożliwiają projektantom rozwój na rozmaite sposoby, uwzględniając przy tym ukryte i podstawowe potrzeby. W odróżnieniu od metody zwinnego zarządzania, model LLAMA wprowadza pewne poprawki do metodologii Agile, biorąc pod uwagę strukturę celów nauczania oraz fakt, że prawdopodobnie instructional designerzy będą pracować nad wieloma projektami jednocześnie. 

Model LLAMA składa się z pięciu etapów: 

• identyfikacja celu biznesowego,
• rozpoczęcie tworzenia od myśli o przyszłym użytkowniku,
• określenie zakresu projektu na podstawie historii biorących udział w szkoleniach,
• podzielenie pracy, 
• zaplanowanie działań i praca nad planem.

Instructional Design — Model Dick and Carey

Model opracowany przez Waltera Dicka oraz Lou i Jamesa Carey’a został zainspirowany przez Roberta Gagne’a i jego dziewięć zasad dotyczących instructional design. Dick i Carey proponują metodologię, której celem jest uzyskanie jak najlepszych i najbardziej efektywnych treści. Model ten składa się aż z 10 kroków. Oto one:

1. Określenie celów
2. Wykonanie analizy
3. Zdefiniowanie zachowań początkowych
4. Uzyskanie wyników wydajnościowych
5. Tworzenie ocen na bazie kryteriów
6. Sporządzenie strategii instructional design
7. Opracowanie i wybór materiałów
8. Ewaluowanie formatywne
9. Podsumowanie
10. Naprawianie projektu

Instructional Design — Model ASSURE

Model ASSURE, podobnie jak model Dick & Carey, rozbudowuje podstawowe założenia stworzone przez Roberta Gagnesa. ASSURE składa się z 6 kroków, a jego nazwa to skrót od  Analyse, State, Select, Utilize, Require, Evaluate. Model ten umożliwia sprawną integrację technologii i mediów w dydaktyczne i rozwojowe kursy e-learningowe. 

Etapy w modelu ASSURE:

1. Analiza uczących się
2. Określenie celów i standardów
3. Wybór strategii, mediów i materiałów
4. Wykorzystanie mediów i materiałów
5. Wymóg uczestnictwa użytkownika
6. Ocena i rewizja

Instructional Design — Model ARCS

Model ARCS został stworzony przez Johna Kellera, a jego teoria mówi, że dobrze zaimplementowany może zwiększyć motywację do czerpania wiedzy ze szkoleń online. To najkrótszy model ze wszystkich omawianych, bo składa się jedynie z czterech kroków, a którego pierwsze litery od słów Attention, Relevance, Confidence i Satisfaction tworzą nazwę modelu. 

Model ARCS  dąży do zainteresowania i przykucia uwagi kursantów, dostosowania elementów szkolenia do ich obecnych potrzeb i wymogów, zwiększenia ich pewności siebie za sprawą konstruktywnej krytyki  i ocen, a także zwiększenia satysfakcji po ukończeniu szkolenia, która ma szansę pozytywnie wpłynąć na dalszą chęć do nauki i rozwoju.

Zaprojektowanie dobrego szkolenia online, gotowego czy dedykowanego, to proces wymagający ogromnej wiedzy i szerokiej perspektywy. Na jego sukces składa się wiele czynników — dobór  odpowiedniej metody w zależności od wymogów i wytycznych zlecającej firmy, formy szkolenia (stacjonarnej, zdalnej, hybrydowej), grupy docelowej i tematyki oraz połączenie angażującego materiału z rzetelną treścią merytoryczną. Instructional designer bierze każdy z tych aspektów pod uwagę i dostosowuje szkolenie do indywidualnych potrzeb firmy, dzięki czemu mamy pewność, że efektem będzie poprawa wyników i rozwój kompetencji pracowników. 

Jak wesprzeć rozwój pracowników?

Szukasz sposobów na podniesienie kwalifikacji pracowników w Twojej firmie, ale nie wiesz, od czego zacząć, bo standardowe rozwiązania nie przynoszą rezultatów? Skontaktuj się z nami i sprawdź, jak nasz zespół doświadczonych ekspertów  może pomóc Ci znaleźć rozwiązanie na miarę Twoich potrzeb — czy to za sprawą szkoleń dedykowanych, czy platformy szkoleniowej LMS LearnWay.