Cykl Kolba, czyli uczenie się przez doświadczenie

Sposób, w jaki ludzie się uczą jest niezwykle fascynującym zjawiskiem i obejmuje szereg procesów poznawczych. Idealnie jest, gdy nauka maksymalnie nas angażuje, wówczas wiedza pozostają z nami jak najdłużej. Niestety wiele metod, bazujących jedynie na teorii i odtwarzaniu informacji powoduje, że nauka nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Właśnie dlatego badacz procesów uczenia się David A. Kolb ponad 50 lat temu zaproponował model nauki, który stawia na doświadczenie oraz rozwój krytycznego myślenia. Sprawdź, dlaczego cykl Kolba jest do dziś stosowany w edukacji i wspiera pracę nauczycieli, trenerów i specjalistów L&D na całym świecie!  

Co to jest cykl Kolba? 

Cykl Kolba to jedna z niezwykle fascynujących metod edukacyjnych, która opiera się na przekonaniu, że człowiek najskuteczniej zdobywa wiedzę poprzez konkretne działanie. Podstawą teorii Davida A. Kolba jest uczenie się przez doświadczenie życiowe i rzeczywista praktyka, które umożliwiają stały rozwój i doskonalenie umiejętności. 

Według amerykańskiego badacza, cały cykl nauki można zdefiniować jako czteroetapowy proces uczenia się, w którym wiedza jest wynikiem zdobywania doświadczeń i eksperymentowania z różnymi metodami rozwiązywania problemów. Zgodnie z tym modelem, osoby uczące się muszą aktywnie uczestniczyć w nauce, poprzez elastyczne działanie, refleksje i podejmowania prób zrozumienia zagadnień na różne sposoby. Tylko wtedy mogą doświadczyć efektywnego uczenia się, co nie ma miejsca w przypadku tradycyjnego przyswajania informacji, bazującego jedynie na nauce teorii i powtarzaniu materiału. 

Metoda Kolba nie jest nowa. Tworząc swoją teorię, David A. Kolb opierał się w dużej mierze na twierdzeniu Johna Deweya, który uważał, że doświadczenie jest źródłem zdobywania i weryfikowania wiedzy. Korzystał również z dorobku innych psychologów i filozofów, tj. Jean Piaget czy Kurt Lewin (metoda Lewina). Chociaż jego cykl uczenia się przez doświadczenie powstał w latach siedemdziesiątych XX wieku (a dokładnie w 1974 roku), nadal jest jednym z podstawowych narzędzi pracy wielu trenerów. Cykl Kolba to metoda, która angażuje i zachęca uczestników szkoleń do odważnego i eksperymentalnego zdobywania nowych umiejętności. 

Etapy uczenia się przez doświadczenie według Kolba 

Według teorii Kolba, uczenie się to czteroetapowy, niekończący się proces, w którym dana osoba przyswaja wiedzę poprzez zdobywanie nowych doświadczeń. Wszystkie tego typu działania i uzyskane informacje są częścią holistycznego rozwoju, zwiększają kreatywność i sprzyjają powstawaniu nowych pomysłów. Zdaniem Davida A. Kolba o skutecznej nauce możemy mówić wówczas, gdy uczestnik szkolenia lub uczeń przechodzi przez kolejne etapy cyklu, którymi są: doświadczenie, refleksja, konceptualizacja i eksperymentowanie. 

Przyjrzyjmy się szerzej elementom składowym cyklu Kolba. 

Konkretne doświadczenie (Concrete Experience) 

W pierwszej fazie cyklu Kolba, osoba zderza się z konkretnym doświadczeniem, które stwarza niesamowitą okazję do zdobycia nowej wiedzy. Według badacza, na tym etapie niezwykle ważne jest zaangażowanie, które, w przypadku pracy zawodowej, może dotyczyć całkowicie nowych zadań albo nowych sposobów realizacji znanych już projektów. Głównym celem jest tu udział w sytuacji, która sama w sobie może stanowić dobrą okazję do pozyskania nowej wiedzy. 

Refleksyjna obserwacja (Reflective Observation) 

W drugim etapie cyklu Kolba, zaraz po zaangażowaniu się w doświadczenie,  następuje refleksja, podczas której osoba ucząca się może zastanowić się nad zadaniem lub konkretnymi czynnościami. Ta faza pozwala np. na zadawanie pytań i omawianie ich w grupie. Dla wielu osób jest to czas, w którym mogą skonfrontować doświadczenie z osobistym punktem widzenia i własnymi wyobrażeniami. Refleksja pomaga zestawić nowe przeżycia z dotychczasową praktyką. 

Konceptualizacja (Abstract Conceptualisation) 

W cyklu Kolba refleksja prowadzi do kolejnego etapu, czyli abstrakcyjnej konceptualizacji. W tej fazie, osoby uczące się tworzą całkowicie nowe pomysły lub starają się zmienić swój obecny tok myślenia w oparciu o wcześniejsze rozważania. To czas na formułowanie nowych wniosków oraz poszukiwanie zastosowań, które mogą być wdrożone w codziennym życiu. Im bardziej abstrakcyjne rozwiązania, tym większa szansa na lepsze zapamiętanie danych zagadnień i rozwój związanych z nimi umiejętności. 

Eksperymentowanie (Active Experimentation) 

Ostatnią fazą cyklu uczenie się przez doświadczenie Kolba jest aktywne eksperymentowanie. Na tym etapie osoba ucząca się zaczyna stosować nowe pomysły w otaczającym ją świecie. Jest to moment, w którym dochodzi do testowania nowych rozwiązań i aktywnego eksperymentowania z różnymi koncepcjami. Takie działanie pozwala na rozwiązywanie całkiem nowych problemów i podejmowanie nowych decyzji. Wynikiem eksperymentów są oczywiście całkowicie nowe doświadczenia, które uruchamiają kolejny cykl. W ten sposób nasze życie staje się splotem najróżniejszych praktyk, które przenikają się wzajemnie, tworząc następne pola do rozwoju. 

Zdaniem Kolba, uczący się mogą wejść do cyklu na dowolnym etapie, ponieważ każda z czterech faz jest zależna od pozostałych. Jednak, aby zapewnić sobie skuteczny transfer wiedzy, należy przejść każdą z nich. 

Cykl Kolba w praktyce 

Według Davida A. Kolba zdobywanie wiedzy opartej na doświadczeniu ma dwa cele. Jednym z nich jest dokładne poznanie specyfiki danego zagadnienia. Drugim natomiast poznanie samego siebie oraz własnego procesu uczenia się. Cykl Kolba najłatwiej przedstawić zatem na praktycznym przykładzie. 

Wyobraź sobie, że Twoim zadaniem jest upieczenie tortu na na urodziny najlepszego przyjaciela. Właśnie wyciągasz z piekarnika pyszny biszkopt, który nie do końca wygląda tak, jak opisano go w przepisie. Oto jak w praktyce wygląda cykl Kolba na podanym przykładzie:

• DOŚWIADCZENIE. Po wyjęciu biszkoptu z piekarnika okazuje się, że jego spód jest przypalony. Jednak góra nadal wydaje się surowa. Coś ewidentnie poszło nie tak!
• REFLEKSJA. Jeszcze raz czytasz przepis i sprawdzasz, czy Twoje działania były zgodne z podanymi instrukcjami. Po prostu porównujesz swoje oczekiwania z rzeczywistym rezultatem.
• KONCEPTUALIZACJA. Na podstawie swoich obserwacji stwierdzasz, że ustawiłaś lub ustawiłeś za wysoką temperaturę piekarnika. Co więcej, piekarnik nie jest pierwszej nowości i niestety piecze nierównomiernie.
• EKSPERYMENTOWANIE. Nie zniechęcasz się. Przygotowujesz ciasto jeszcze raz.Tym razem skrupulatniej kontrolujesz temperaturę i czas pieczenia. W przyszłości zastanowisz się także nad wymianą sprzętu kuchennego. Wszystkie następne próby zaowocują nowymi doświadczeniami.

Nasz przykład w prosty sposób pokazuje, jak osoba ucząca się buduje swoją wiedzę w konkretnej dziedzinie. Cały proces nauki przez doświadczenie opiera się tutaj o działanie metodą prób i błędów, eksperymentowanie z różnymi czynnikami i zastanawianie się nad wynikami. A to wszystko, aby podjąć próbę osiągnięcia zamierzonego celu. 

Biorąc pod uwagę nasz przykład, nauczysz się teraz kilku szczegółów dotyczących pieczenia. Ponadto nauczysz się czegoś o tym, jak budujesz swoją wiedzę o pieczeniu. Dzieje się to metodą prób i błędów, kiedy eksperymentujesz z różnymi czynnikami i zastanawiasz się nad wynikami, aby spróbować osiągnąć zamierzony cel.

Cykl Kolba – przykłady zastosowań 

Cykl Kolba bez dwóch zdań towarzyszy nam w codziennym życiu i praktycznie zawsze, kiedy poszukujemy kreatywnych sposobów rozwiązania danego problemu. W dobie dynamicznego postępu technologicznego, sprawną naukę przez doświadczenie gwarantują m.in. szkolenia online i nowoczesne narzędzia, które nie tylko angażują, ale i przyspieszają proces uczenia się w oparciu o distance learning. Oto, jakie rozwiązania sprawdzają się w szkoleniach dorosłych pracowników. 

Serious games 

Serious games, inaczej poważne gry, to narzędzia szkoleniowe, które sprawdzają się w wysoko wyspecjalizowanych dziedzinach gospodarki, tj. jak przemysł czy medycyna. Tego typu rozwiązania, oparte na gamifikacji, nie służą rozrywce, a pozwalają uczestnikom kursów zanurzyć się w konkretną rzeczywistość i w pełni zaangażować w proces szkoleniowy. Kluczową rolę w grach szkoleniowych odgrywa właśnie doświadczenie, co sprawia, że narzędzia te opierają się właśnie na metodzie Kolba. 

Symulacje 

Scenariusze szkoleń e-learningowych metodą Kolba znajdziemy także we wszelkiego rodzaju symulatorach szkoleniowych, które umożliwiają naukę poprzez udział w sytuacjach naśladujących rzeczywistość. Symulacje biznesowe, oparte przykładowo na technologiach VR i rozszerzonej rzeczywistości, sprawdzają się przede wszystkim na etapie eksperymentów z danym zagadnieniem. Eksperymentowanie za pomocą symulatorów to nie tylko bezpieczna nauka bez ryzyka, ale możliwość uczenia się na wielokrotnie popełnionych błędach.   

Explainer videos

Szkolenia online, wykorzystujące cykl Kolba, mogą wymagać od uczestników poszukiwania rozwiązań danego problemu na własną rękę. Idealnymi źródłami wiedzy (np. na etapie konceptualizacji) mogą być skondensowane explainer videos, które szybko wyjaśniają skomplikowane zagadnienia i dostępne są w formule on-demand. Taki microlearning nie obejmuje oczywiście tylko kursów internetowych. Jako użytkownicy internetu, z filmów wyjaśniających korzystamy niemalże codziennie. W ten sposób praktykujemy zdobywanie wiedzy na bazie wielowymiarowych działań. 

Cykl Kolba w e-learningu 

Poszukujesz kreatywnych metod edukacji opartych na doświadczeniu? Chcesz zbudować nowoczesne programy szkoleń online, które wykorzystują angażujące multimedia i szkolenia e-learningowe dopasowane do potrzeb Twojego biznesu? 

Skontaktuj się z ekspertami GroMar i dowiedz się, co możemy dla Ciebie zrobić.